Η αδυναμία εγκατάστασης κυοφορίας μετά από προσπάθειες ενός έτους χωρίς προφυλάξεις είναι αυτό που ορίζεται ως υπογονιμότητα. Η αδυναμία αυτή αφορά την γυναίκα και τον άνδρα εξίσου ενώ μεγάλο μέρος περί το 20% αφορά και τους δύο ή παραμένει αδιευκρίνιστο. Τα αίτια που αφορούν την ανδρική υπογονιμότητα συνοψίζονται παρακάτω και αφορούν:
- Την παραγωγή και μεταφορά του σπέρματος και είναι ποικίλα όπως
- Ορμονικά
- Προβλήματα όρχεων όπου μπορεί να επηρεάζεται η παραγωγή και ωρίμαση των σπερματοζωαρίων
- Διαταραχές του συστήματος μεταφοράς πχ αποφράξεις σπερματικών σωληναρίων από φλεγμονές κλπ
- Λοιμώξεις και ανοσιακοί παράγοντες όπως αντισπερμικά αντισώματα.
- Κιρσοκήλη, ελικοειδής διόγκωση του φλεβικού δικτύου του όρχεως που ευθύνεται για το 35% της ανδρικής υπογονιμότητας και είναι διορθώσιμη χειρουργικά.
- Νοσήματα όπως ο διαβήτης, το μεταβολικό σύνδρομο, η παχυσαρκία κ.ά.
- Περιβαλλοντικοί παράγοντες,
- Επίμονο σωματικό και ψυχολογικό stress.
- Φάρμακα όπως η νιτροφουραντοϊνη, η σιμετιδίνη, η αλλοπουρινόλη, η ερυθρομυκίνη, η τετρακυκλίνη, η γενταμυκίνη, η κυκλοσπορίνη κ.ά. μπορεί να δημιουργήσουν προβλήματα στη σπερματογένεση. Επίσης αντιψυχωσικά , αντικαταθλιπτικά, αντιϋπερτασικά φάρμακα, πιθανόν να σχετίζονται με την πρόκληση στυτικών δυσλειτουργιών και επιφέρουν ανικανότητα.[1]
Φυσιολογία της αναπαραγωγής άρρενος
Οι αναπαραγωγικές λειτουργίες τελούν υπό νευροενδοκρινικό έλεγχο και απαιτούν στενή επικοινωνία μεταξύ του υποθαλάμου1, της υπόφυσης και των γονάδων (όρχεις,
Ο υποθάλαμος, μέγεθος αμυγδάλου στον άνθρωπο, είναι αυτός που συνδέει το νευρικό με το ενδοκρινικό σύστημα μέσω στης υπόφυσης, του αδένα που ελέγχει τις λειτουργίες των περισσοτέρων ενδοκρινών αδένων. Η λειτουργία του υποθαλάμου είναι βασικά να μετατρέπει τα νευρικά σήματα που δέχεται από τον εγκέφαλο σε ορμονικά. Εκκρίνει
ωοθήκες). Η GnRH (εκλυτική ορμόνη των γοναδοτροπινών), βασικό μόριο στην αναπαραγωγική συμπεριφορά και φυσιολογία, είναι πεπτίδιο που παράγεται στα νευρικά κύτταρα του υποθαλάμου και εκκρίνεται παλμικά ειδικά κατά τον βαθύ ύπνο των πρώτων πρωινών ωρών και οδηγεί στην σύνθεση και έκκριση γοναδοτροπινών ορμονών από την υπόφυση, της FSH και της LH. Αυτές με τη σειρά τους επιδρούν επι των γονάδων και διεγείρουν την παραγωγή ωαρίων και σπερματοζωαρίων καθώς και την σύνθεση και έκκριση των ανδρογόνων, των οιστρογόνων και της προγεστερόνης.
Υπό διάφορες καταστάσεις, φυσιολογικές και παθολογικές, ορμονικά και μεταβολικά σήματα ρυθμίζουν τα νευρικά κύτταρα του υποθαλάμου που εκκρίνουν την GnRH τόσο άμεσα όσο και μέσω ανερχομένων νευρωνικών κυκλωμάτων για να επηρεάσουν το πρότυπο της έκκρισης GnRH.
Το Ενδοκανναβινοειδές Σύστημα
Το ενδοκανναβινοειδές σύστημα (ΕΚΣ) είναι σύστημα σηματοδότησης και αποτελείται από υποδοχείς στην επιφάνεια των κυττάρων από προσδετικά μόρια που δένουν επάνω τους και τους ενεργοποιούν και από ένζυμα που παράγουν, καταστρέφουν και μεταφέρουν τα προσδετικά μόρια ρυθμίζοντας τα επίπεδα και την δράση τους στους υποδοχείς.
Η παρουσία των πλείστων συστατικών του ενδοκανναβινοειδούς συστήματος στα κεντρικά και περιφερικά όργανα των σπονδυλωτών δείχνει τον τεράστιο ρυθμιστικό του ρόλο σε μεγάλο αριθμό φυσιολογικών λειτουργιών και συμπεριφορών.
Επιδράσεις του Ενδοκανναβινοειδούς Συστήματος στον Υποθαλαμικό-Υποφυσιακό έλεγχο της αναπαραγωγής
Η αναδυόμενη εικόνα από μελέτες σε διαφορετικά μοντέλα σπονδυλωτών είναι ότι τα ενδοκανναβινοειδή να επηρεάζουν τη ρύθμιση της αναπαραγωγής τόσο στα υποθαλαμικά όσο και στα επίπεδα της υπόφυσης [5,6].
Όλες οι έρευνες συμφωνούν ότι τα κανναβινοειδή και τα ενδοκανναβινοειδή αναστέλλουν στην έκκριση της GnRH. Η THC δρώντας στον υποθάλαμο και στην υπόφυση, επηρεάζει τα ανδρογόνα που παράγονται στις γονάδες, μειώνοντας τα επίπεδα τεστοστερόνης που κυκλοφορούν αλλά και την LH και FSH. [4]
τους υποθαλαμικούς εκλυτικούς ή ανασταλτικούς παράγοντες που μεταφέρονται στην υπόφυση και ρυθμίζουν την λειτουργία της. Έτσι ρυθμίζεται πλήθος λειτουργιών όπως η ανάπτυξη του σώματος, ο μεταβολισμός, η απάντηση στο στρες μέσω των επινεφριδίων, η γαλουχία, η αρτηριακή πίεση, η καρδιακή λειτουργία, η λειτουργία του πεπτικού συστήματος, η θερμορύθμιση, ο κύκλος εγρήγορσης-ύπνου, το ισοζύγιο του νερού και η αναπαραγωγή.
Οι επιδράσεις των ενδοκανναβινοειδών στο επίπεδο των γονάδων.
Τα ενδοκανναβινοειδή είναι παρόντα στις γονάδες καθώς και στο σπερματικό υγρό, στο υγρό των ωαγωγών, των ωοθηκών και στο γάλα. Οι γονάδες μπορούν να συνθέτουν ενδοκανναβινοειδή τοπικά που παίζουν αποφασιστικό ρόλο στην σπερματογένεση στους άνδρες και στην ωρίμανση του ωοθυλακίου στις γυναίκες, για την ποιότητα του σπέρματος και την ενεργοποίηση της κινητικότητας και ικανότητας των σπερματοζωαρίων να γονιμοποιήσουν.
Είναι ενδιαφέρον ότι τα συστατικά του ενδοκανναβινοειδούς συστήματος εκφράζονται εντονότερα στα μεταγενέστερα στάδια της σπερματογένεσης, όταν σχηματίζονται ώριμα κύτταρα σπέρματος. Η αυξημένη αυτή παρουσία μειώνει την πρόωρη κινητικότητα των σπερματοζωαρίων.
Διαπιστώθηκε ότι η ανανταμίδη υπάρχει στο πλάσμα του ανθρώπινου σπερματικού υγρού, στο υγρό των ωαγωγών κατά το μέσο του κύκλου και στο υγρό των ωοθυλακίων.
Τα σπερματοζωάρια εκτίθενται διαδοχικά σε αυτά τα αναπαραγωγικά υγρά καθώς μετακινούνται από τον κόλπο στο σημείο γονιμοποίησης στον ωαγωγό και αυτή η έκθεση έχει ως αποτέλεσμα να μεταβάλλεται η γονιμοποιός ικανότητα τους. [7]
Μελετώντας οσφρητικούς υποδοχείς ο Dr. Hans Hatt του Πανεπιστημίου Ruhr στο Bochum της Γερμανίας και οι συνεργάτες τους, απεκάλυψαν ότι τα σπερματοζωάρια διαθέτουν υποδοχέα που είναι μέρος του ΕΚΣ.
Ονομάζεται υποδοχέας GPR18 και παίζει μεγάλο ρόλο στη σύλληψη βοηθώντας το σπερματοζωάριο να γονιμοποιήσει το ωάριο.
Αυτή η διαδικασία είναι γνωστή ως αντίδραση ακροσώματος. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι υποδοχείς GPR18 σε κύτταρα σπέρματος αντιδρούν τόσο στην THC όσο και σε ένα ενδογενές λιπαρό οξύ ανάλογο του ανανταμιδίου και όταν ενεργοποιηθούν, ενεργοποιούν την αντίδραση ακροσώματος. Κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, η επιφάνεια του σπέρματος μεταβάλλεται καθώς φτάνει στο ωάριο. Ένζυμα πεπτικά απελευθερώνονται και το σπέρμα χάνει το «καπάκι» στο πρόσθιο μισό του κεφαλιού του. Χωρίς την ενεργοποίηση αυτού του προηγουμένως άγνωστου μέρους του ενδοκανναβινοειδούς συστήματος, το σπέρμα δεν θα μπορούσε να διεισδύσει στο ωάριο και η γονιμοποίηση θα ήταν αδύνατη.[8]